Geschiedenis De Turfvaart

Een turfvaart is een gegraven waterloop die aangelegd werd om turf te vervoeren van de winplaats, een veengebied, naar de afzetmark: een stad. De turf werd vervoerd met een turfschip of turfschuit. Met het woord turfvaart wordt dan ook  het verkeer bedoeld dat door de turfschepen werd veroorzaakt.

 Los daarvan is de Turfvaart ook een eigen naam voor één bepaalde turfvaart. De Turfvaart is een waterloop van ongeveer 25 km lengte die via de natuurgebieden Pannenhoef en Vloeiweide langs Effen naar Breda loopt, waar hij uitmondt in de Aa of Weerijs.

Omstreeks het jaar 1400 werd ten zuiden van Breda veen afgegraven om turf te winnen. Vier brouwers uit Breda namen in 1618 het initiatief om de Turfvaart te graven. Zij hadden brandstof nodig voor het brouwen van hun bier. De Turfvaart was toen 12,3 kilometer lang en kwam net onder de Krabbenbossen uit in de Aa of Weerijs. Deze aftakking is nu aangesloten op de Bijloop en bestaat nog steeds. Op 20 november 1618 kwam de eerste turf aan in Breda. De schepen werden met vlaggen versierd, er werd op trompetten geblazen en ook de grote klok van de kerk werd geluid. Duizenden mensen kwamen kijken. Omdat de Aa of Weerijs slecht te bevaren was werd de Turfvaart 30 jaar later rechtstreeks doorgetrokken naar Princenhage. In 1743 was alle Turf afgegraven op een kleinstukje na in natuurgebied de Matjens. Dat ligt er nu nog.

Turfvaart en Bijloop

Beide waterlopen hebben hetzelfde stroomgebied. Vanaf het grensgebied in Achtmaal tot Breda. Het stroomgebied is ongeveer 25 kilometer lang. Het verbindt de volgende grote natuurgebieden met elkaar: De Matjens, De Oude Buisse Heide, De Moeren, De Pannenhoef, De Vloeiweide en de Rith.

Hoewel de Turfvaart en de Bijloop op sommige plaatsen vlak naast elkaar liggen is het waterkundig zo geregeld dat ze ieder hun eigen loop hebben. De Turfvaart ligt tussen dammen en krijgt vanaf de Rucphenseweg geen water meer uit haar omgeving. Een ander leuk weetje is dat beide wateren elkaar onder diezelfde brug aan de Rucphenseweg kruisen. Dit is aan de start van wandeling turfje 3.

Landgoederen

Vanaf het midden van de 17de eeuw zijn er langs de Bredase Turfvaart meerdere plaatsen ontgonnen. De Turfvaart bood de mogelijkheid om in omgekeerde richting mest te vervoeren. Er werden zo maar liefst zestien landgoederen gevormd. Zo’n landgoed bestond uit één of meerdere pachtboerderijen. De landhuizen werden pas rond 1800 gebouwd, maar de meeste bleven zelfs zonder landhuis. De landgoederen bestonden uit bossen met hakhout en landbouwgrond, maar vanwege mest tekort waren daarvoor geen grote oppervlaktes mogelijk. De kenmerkende dreven op de landgoederen richtten zich meestal op nabij gelegen kerktorens.

Turfje 1: Landgoed Mariënville

Waar Achtmaal aan België grenst, ligt landgoed De Heihoef, wat letterlijk boerderij in de heide betekent. Het landgoed wordt in 1721 voor het eerst genoemd. De hoeve kreeg omstreeks het jaar 1786 de naam die het nu nog draagt: Mariënville! Een Franstalige deftige naam die waarschijnlijk naar Maria verwijst. Het is een tijdlang “Het Franse hof “ genoemd, naar de Franstalige eigenaren die er omstreeks 1800 woonden.

Turfje 2: Landgoed Wallsteijn

Rond 1800 liet Frederik van de Wall het eerste landhuis bouwen op de Oude Buisse heide, dat Zorgvliet werd genoemd. Door een storm werd het huis flink beschadigd. Mede daarom werd het afgebroken en werd er in 1818 nieuw herenhuis gebouwd. Na een hevige brand in 1912 werd het huis opnieuw verbouwd tot het Wallsteijn zoals het nu nog te zien is. De naam Wallsteijn is ontstaan uit de familienaam ‘Wall’ aangevuld met ‘Steijn’ om het landgoed en de eigenaar een zekere status te geven! Het hoofdgebouw, de portierswoning en de schuren zijn momenteel een rijksmonument.

Turfje 2: Herberg ‘t Pannehuske

Deze herberg, die officieel “In ’t groene woud” heet, ligt op landgoed Wallsteijn. Door de familie van der Wall werd het landgoed uitgebreid tot 220 hectare. Er werden boerderijen en huisjes op gebouwd. Deze herberg, je kunt er nu niet meer logeren, is er daar één van. De naam Pannehuske kreeg het omdat het één van de eerste huisjes met een echt pannendak was. De heer Frederik van de Wall bepaalde dat alleen de bewoners van het landgoed, de turfstekers en de jagers gebruik mochten maken van het cafeetje. Na het overlijden van de jongste nazaat van de familie van der Wall in 1980 werd besloten dat alle boerderijen en huisjes in tact moesten blijven en dat alle bewoners er tot aan hun dood mochten blijven wonen. Voor de herberg gelden wel strikte voorwaarden, het moet authentiek blijven en er mogen niet meer dan twee mensen per vierkante meter aanwezig zijn. En authentiek is het!

Turfje 3: Abdij Maria Toevlucht

Landgoed de Kievit is de voorloper van de Abdij “Maria Toevlucht” aan de Rucphenseweg in Zundert.

In 1897 schonk Anna Catharina van Dongen het landgoed  aan de Trappistenabdij de Koningshoeve in Tilburg. Deze besloten er een klooster te stichten voor de Franse monniken die om politieke redenen hun land moesten ontvluchten. Vandaar de naam “Maria Toevlucht”.

Heel bijzonder is het Sterrenbos. Het is een rond bos in de vorm van een Karrewiel met 8 spaken. In het midden staat een kapel, zodat het buiten werken en het bidden toch samen kon gaan. Op een topografische kaart uit 1899 is het al te herkennen.

Vanaf 1970 werden er in de abdij zen meditaties gehouden. De zen meditatie werd een onderdeel van het abdijleven voor een aantal broeders en in de loop der jaren ook voor vele gasten.

In 2013 werd, binnen de muren van het klooster, trappistenbrouwerij De Kievit gerealiseerd en kwam het trappistenbier “Zundert  Trappist 8” op de markt! Enkele jaren later volgde de “Zundert Trappist 10”.

Turfje 3: Theekoepel

Oorspronkelijk was de koepel bedoeld als rustpunt voor jachtgezelschappen. Daarom werd de koepel ook wel de jachtkoepel genoemd. Volgens de verhalen zou de vroegere eigenaar bij helder weer de klok van de kerktoren van Breda kunnen zien! Vanuit deze koepel heb je een mooi uitzicht over de velden. Als je in de koepel zit en de lange beukenlaan af kijkt, zie je helemaal aan het einde het landhuis van Landgoed de Moeren. 

Turfje 3: Landgoed de Moeren

De geschiedenis van het landgoed gaat terug tot 1544. Toen kocht Jan Snellen de grond. Het 250 hectare grote landgoed is sinds deze tijd nog altijd in het bezit van dezelfde familie. Het in 1810 gebouwde landhuis de Moeren bevindt zich aan Rucphenseweg 37 in Zundert. Bijzonder aan het landhuis is de klokkentoren uit 1663, die afkomstig is van de in 1799 ontmantelde rechtbank van Wernhout. Het landgoed wordt nog altijd beheerd door de familie van der Hoeven.

Turfje 3: Herberg In den Anker

In Breda was Sebastiaan van der Schoot eigenaar van brouwerij De Anker. Omdat de turfarbeiders wel een biertje lusten verrees er in het turfgebied al snel een herbergje, dat de naam van de brouwerij van Van der Schoot droeg: “In den Anker”. Het werd gebouwd omstreeks 1630 en de herberg is er nog altijd. Het ligt aan de Rucphenseweg, een vanouds doorgaande route tussen Zundert en Rucphen. De herbergier is enige tijd tolgaarder geweest van deze weg die in 1856 is aangelegd. “In den Anker” is sinds 1861 eigendom van de familie De Beer. Door de jaren heen hebben veel passanten deze herberg bezocht voor een borrel of een biertje. Als je “In den Anker’ binnen stapt, waan je je terug in de tijd. De gelagkamer is altijd hetzelfde gebleven. Een grote schouw, waar vroeger het haardvuur brandde en een kleine Mechelse toog. Aan de ronde stamtafel zitten altijd wandelaars en voorbijgangers wat te drinken. In het weekend is meestal de verbouwde stal open en het café gesloten.

Turfje 4: Villa de Arendsberg in de Pannenhoef

De Pannenhoef is een natuurgebied van ruim 700 hectare bossen vennen en weilanden. De naam verwijst naar de boerderij met een pannendak, die daar in 1735 gebouwd werd. De boerderij is afgebroken, maar de Zwarte Schuur uit 1916 en het bakhuisje waar vroeger de opzichter met zijn gezin woonde staan er nog. Evenals de grote schuur met de Franse kap.

In 1923 liet de toenmalige eigenaar, als vakantieverblijf voor zijn gezin, Villa Arendsberg bouwen. Deze is zodanig met bomen omgeven dat het alleen via het toegangshek gedeeltelijk te zien is.

Turfje 7: Oorlogsmonument op de Vloeiweide

Dit monument werd gebouwd op de fundering van het huis van de boswachtersfamilie Neefs. Op vrijdagochtend 4 oktober 1944 omsingelden Duitse soldaten het huis waarbinnen een radiopost gevestigd was. Op die ochtend bevonden zich het gezin Neefs en een tiental verzetsmensen in het huis. Bijna allen werden gedood.

Lees het hele aangrijpende verhaal op het bord bij dit oorlogsmonument.

Turfje 7: Fruittuin de Vloeiweide

Deze boomgaard is aangeplant op de plaats waar de tuin die bij de boswachterswoning hoorde zich bevond. Omdat ook de mens tot de natuur behoort is het toegestaan uit deze tuin te oogsten. Maar laat ook voldoende over voor de dieren.

Turfje 7: De IJzermolen

Omdat er na 1750 geen turf meer gestoken werd, werd de Turfvaart niet meer onderhouden. De vaart dreigde dicht te groeien. In 1763 mocht Johan Frederik Hoffman op de grens tussen Rijsbergen en Princenhage een ijzermolen bouwen op de voorwaarde dat hij de vaart zou onderhouden. De vaart werd toen IJzermolensche vaart genoemd. De watermolen bracht de grote hamers in de molen in werking die het ijzer pletten. Er werd verteld dat in deze ijzermolen de ijzeren velgen van de wielen van het leger van koning Willem de eerste werden gesmeed. In 1855 werd de molen omgebouwd tot oliemolen. Dit bedrijf stopte echter alweer in 1865. In datzelfde jaar werd de molen gesloopt.

Turfje 7: Moeder Godskerk in Effen

Gezien het aantal inwoners van het dorp Effen, is deze bakstenen kerk enorm groot. Ze werd ingewijd in 1939. In dat jaar splitste het dorpje zich af van Princenhage.
Het Bisdom van Breda had grote plannen voor nieuwbouwwijken in Effen. Maar behalve een school en een kleine wijk kwam daar na de Tweede Wereldoorlog niets meer van terecht.

Turfje 8: Oude boswachtershuis in het Mastbos

In het Mastbos ligt de horecagelegenheid de  Boschwachter gevestigd in het oude boswachtershuis uit 1869.

Bestel nu deze 8 routes in 1 handig mapje

Wandelen rond de Turfvaart is een mapje met 8 rondwandelingen, variërend van 11 tot 15 kilometer.

Ook steeds op te delen in 2 kortere wandelingen.

Het mapje kost €12,50 (exclusief verzendkosten á € 4,-)

 

Geef allereerst aan of je de mapjes thuisgestuurd wilt krijgen of dat je deze wilt ophalen.  

Zorg dat je alle velden goed invult voordat je op verzenden klikt. Nadat ik je bestelling ontvangen heb neem ik contact met je op.

 

Opsturen of ophalen